Đũa: Vì sao tiếng Trung dùng từ “筷”, còn tiếng Việt dùng từ “箸”?

Tóm tắt

Tìm hiểu lịch sử chữ đũa hay trứ/trợ trong tiếng Việt và Hán Việt, đặc biệt là các phương ngữ Nam Trung Quốc, cho thấy một quá trình giao lưu văn hóa rất lâu đời. Sau khi giành lại độc lập, tiếng Việt rời xa quỹ đạo của tiếng Hán, tuy nhiên vẫn còn bảo lưu một số âm cổ từ thời kỳ giao lưu tiên Tần như các dạng kẹp (*ke:b>giáp), đũa (*ȡʱiwo>trứ/trợ), chữ Hán còn giữ lại hình ảnh (tượng hình) qua các nét khắc/vẽ cổ đại (giáp văn, kim văn…). Điều này cho thấy hai ngôn ngữ Việt và Hán đã giao lưu ngay từ thời bình minh của ngôn ngữ. Trước thế kỷ XIV và XV khi các âm trợ/trứ và trụ, trú trong tiếng Hán của người Ngô Trung đọc giống nhau, sau đó vì kỵ húy nên đổi trợ thành khoái (nghĩa là vui vẻ, may mắn), mang ý nghĩa tích cực đặc biệt là cho người đi biển - so với âm trú/trụ (pinyin bây giờ là zhù) hàm ý thôi, ngưng (tiêu cực)... Dần dần khoái tử của phương ngữ Ngô Trung trở thành tiếng nói của toàn dân Trung Quốc. Trong khi đó tại Việt Nam, do không chịu ảnh hưởng của kỵ húy nên vẫn dùng từ trợ.